باروری خاک به کیفیت و کمیت مواد آلی موجود در آن بستگی دارد؛ زیرا تولید محصولات مطلوب کشاورزی به میزان مواد مغذی و قابل جذب برای گیاه وابسته است. مواد آلی به طور طبیعی و به شکل هوموس و هیومیک در خاک وجود دارند و از تجزیه­ مواد آلی مرده و تحت شرایطی خاص تشکیل می­‌شوند. ترکیبات هوموسی مواد آلی به سه شکل هیومیک اسید، فولویک اسید و هیومین یافت می­‌شوند که این سه از نظر ساختار شیمیایی و اندازه­­ مولکولی با یکدیگر تفاوت دارند. این مواد شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک را بهبود می­‌بخشند و جذب عناصری چون نیتروژن، گوگرد، فسفر، روی، آهن، مس و منگنز را افزایش می­‌دهند.

 بیشتر بخوانید: مزایای اسید هیومیک 

فولویک اسید و ساختار آن

فولویک اسید (Fulvic acid) نوعی ماده­ هیومیکی حاصل از تجزیه­ بقایای موجودات زنده است که رشد و تقسیم سلول­های گیاه را افزایش می­دهد، و عناصر ماکرو هم­چون آهن، مس، منگنز و روی را به همراه خود از بخش سطحی گیاه وارد بافت گیاه می­‌کند. این اسید آلی یک الکترولیت قوی است که به سلول­ها انرژی داده و آن­ها را تنظیم می‌کند.

این اسید در PHهای اسیدی، قلیایی یا خنثی محلول بوده و وزن مولکولی آن حدود 1000 تا  10000 دالتون است. فولویک اسید به علت داشتن گروه­های هیدرکسیل و کربوکسیل در ساختار خود، به لحاظ شیمیایی بسیار فعال است. از طرف دیگر این اسید با داشتن قدرت تبادل یونی بالا، جذب عناصر معدنی را در گیاه افزایش می­‌دهد. این موارد موجب افزایش کیفیت و کمیت محصول و هم­چنین افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش­های محیطی می­‌شود.

تفاوت اسید فولویک و اسید هیومیک

فولویک اسید و هیومیک اسید هر دو مواد هیومیکی هستند و اگر با هم استفاده شوند به افزایش بازدهی محصول و رشد گیاهان بسیار کمک می­کنند؛ اما این دو اسید آلی در تعداد اکسیژن و کربن، وزن مولکولی، میزان پلیمریزاسیون، اسیدیته و رنگ تفاوت­های ناچیزی دارند.

هیومیک اسید مولکول­‌های بزرگی دارد که خاک را به یک محیط مناسب برای رشد بهینه­ گیاهان تبدیل می­‌کند. مولکول­های فولویک اسید نسبت به اسید هیومیک بسیار کوچک­ترند و در انتقال مواد مغذی به گیاه خوب عمل می‌کنند.

اسید فولویک در هر سه PH اسیدی، خنثی و قلیایی در آب حل می­‌شود اما هیومیک اسید در  PH اسیدی و خنثی نامحلول است. تعداد اکسیژن اسید فولویک دو برابر اسید هیومیک بوده و به علت داشتن گروه­‌های کربوکسیل و هیدروکسیل واکنش­‌پذیری شیمیایی و خاصیت تبادلی آن بسیار بیشتر از هیومیک اسید است. رنگ فولویک اسید نیز زرد یا قهوه‌­ای مایل به زرد است در حالی که رنگ هیومیک اسید اغلب سیاه است.

علاوه بر تفاوت­‌های ساختاری، این دو اسید تفاوت‌­های کاربردی نیز دارند:

1. کوچک بودن مولکول­های این اسید و سازگاری آن با تمام مواد اسیدی و قلیایی، این اسید آلی را بسیار کارآمدتر از هیومیک اسید کرده است.
2. این اسید برخلاف هیومیک اسید به صورت محلول پاشی نیز کاربرد دارد.
3. این اسید برخلاف اسید هیومیک با کودهای دارای فسفات محلول، مانند فسفریک اسید، ترکیب می­‌شود.
4. از دیگر مزایای آن٬ برخلاف اسید هیومیک با کلسیم نیترات ترکیب می­‌شود، به این ترتیب به کلاته کردن عنصر سازنده­ کلسیم و تثبیت نیتروژن کمک می­‌نماید.
5. فولویک اسید برخلاف هیومیک اسید می­تواند با علف­ کش­‌ها ترکیب شود و آلاینده­‌ها و سموم موجود در خاک را خنثی نماید.

بیشتر بخوانید: تاثیر اسید هیومیک بر گیاهان 

کاربرد اسید فولویک

1.  موجب جذب عناصر مغذی حیاتی مانند نیتروژن و فسفر و ریزمغذی‌­ها مانند آهن می‌­شود.
2. با افزایش محتوای غذایی و سرعت فتوسنتز گیاه موجب افزایش رشد ریشه‌­ها می­گردد.
3. از تثبیت فسفر در کودهای فسفره جلوگیری می­کند.
4. قدرت جوانه زنی بذر و کمیت و کیفیت محصولات زراعی و باغی را افزایش می­‌دهد.
5. با ذخیره سازی رطوبت در گیاه موجب مقاومت آن در برابر کم آبی و شوری می­‌گردد.
6. مواد آلی خاک را افزایش داده و موجب فعالیت میکروارگانیسم­‌های مفید خاک می­‌شود؛ بدین ترتیب شرایط فیزیکی خاک بهبود قابل توجهی پیدا می­‌کند.
7. اسید فولویک به باز شدن روزنه­‌ها و تعرق گیاه کمک می­کند.
8. طول رشد گیاه را افزایش می­‌دهد و بنابراین فرایند پیر شدن آن را به تاخیر می­اندازد.

نحوه­ مصرف فولویک اسید

بهتر است فولویک اسید قبل از کاشت محصول به میزان 2 تا 5 کیلوگرم در هر هکتار استفاده شود. در حین داشت محصول نیز مصرف این کود به میزان 2 الی 3 کیلوگرم در هر هکتار موجب افزایش مواد آلی خاک می‌­گردد. همچنین این اسید می­تواند همراه کودهای دیگر نیز استفاده شود که در این صورت باید 1 الی 2 درصد از ترکیب را تشکیل دهد. برای مصرف این اسید به صورت محلول پاشی 350 الی 750 گرم بر لیتر آن در هر هکتار کفایت می­‌کند.

قیمت فولویک اسید نیز بسته به نوع و میزان محصول کشت شده متغیر است.

طبیعت، اسید هیومیک و اسید فولویک را با هم به کار می­گیرد. به عنوان نمونه می­توان گفت هیومیک اسید نفوذپذیری دیواره­‌های سلولی را افزایش می‌­دهد و به این ترتیب فولویک اسید راحت­‌تر می­تواند مواد غذایی را به گیاه برساند. به عبارتی هیومیک اسید مواد مغذی موجود در خاک را در دسترس قرار می­دهد تا اسید فولویک بهتر نقش خود را به عنوان حامل مواد غذایی ایفا نماید.

به علاوه این دو برای تحریک رشد ریشه­ و شاخه و هم­چنین افزایش ظرفیت حفظ آب با یک دیگر همکاری می­‌کنند. در سال­های اخیر استفاده­ بسیار از ماشین آلات و روش‌­های مدرن برای کشاورزی به تهی شدن خاک از مواد آلی و هیومیکی منجر شده­‌است؛ و در صورتی­که میزان مواد آلی در خاک کمتر از 2% شود، عناصر حیاتی برای میکروارگانیزم­‌های موجود در خاک و هم­چنین برای رشد گیاه فراهم نمی­‌گردد. در چنین شرایطی برای افزایش مواد آلی موجود در خاک به کودهای هیومیکی مانند هیومیک اسید و فولویک اسید نیاز است و همان­طور که گفته شد، مصرف ترکیبی از اسید هیومیک و فولویک اسید می­تواند بازده بیشتر محصولات را به دنبال داشته باشد.

با تشکر از توجه شما جهت افزایش سطح علمی و تجربی ایرانکود ما را از نظرات، پیشنهادات و بخصوص انتقادات سازنده خود بهره مند سازید.

ایرانکود