هرس درخت انار و پرورش درست آن در زمان مناسب باعث میشود که این میوه دانه دانه را به زیبایی و با کیفیت هرچه تمام تر استفاده کنیم. در رابطه با هرس و تربیت اکثر درختان پرورشی الگوریتم های مشخص و علمی موجود است. در مورد درختان انار الگوی متعارف و ثبت شده ای جهت تربیت و هرس آنها در دسترس نمی باشد. با توجه به تجربه عملی ما و تبعیت از الگوی معماری 1000 درخت در هکتار، هرس و تربیت اسکلت درختان متاثر از این نوع معماری خواهد بود.
درخت انار و راه های نگهداری از آن
انار درختی است که در سالهای نخستین پس از کاشت رشد سریعی داشته و در صورت برخورداری از شرائط مناسب از سال سوم به بار می نشیند. تولید پاجوش فراوان از ویژگیهای این درخت است. مواظبت از فرم گیری صحیح اسکلت این درخت در سالهای اولیه و حذف مستمر پاجوش ها و شاخه های نرک و سربرداری از درخت در سال های پس از بلوغ، جهت ممانعت از رشد طولی درخت و توجه به آفتاب سوختگی محصول از نکات مهم در موضوع هرس درختان انار می باشد.
هم اکنون در باغات قدیمی درختان انار با ارتفاع 5 متر و تاج گسترد دیده می شود که تراکم درخت در هکتار را به حدود 600 درخت محدود کرده است، در حالی که ما از الگوی حدود 1000 درخت در فواصل 2×4 پیروی کرده و این خود مستلزم اتخاذ نوعی از هرس و فرم دهی اسکلت درختان انار می باشد، به گونه ای که ضمن حفظ اسلوب صحیح و انتقال نور کافی به تاج درختان و رسیدن به عملکرد بهینه محصول، امکان تردد تراکتور در بین ردیفها و انجام عملیات لازم میسر باشد. لذا قبل از هر کاری باید تصویر روشنی از اسکلت نهایی درخت و نحوه گسترش تاج درخت در فضای بین ردیفها و حداکثر ارتفاع مجاز درخت در ذهن داشته باشید.
در باغداری نوین توجه به مکانیزاسیون و کاهش هزینه های کارگری از نکات اساسی در تربیت درختان است. واقعیت این است که در اقلیم گرم ایران با شدت تابش بالا آفتاب سوختگی میوه انار از معضلات دایر در باغات انار میباشد. چاره این معضل حفاظت از میوه ها در سایه انداز شاخ و برگهای درخت میباشد. مسئله ای که ضمن جلوگیری از تبخیر آب موجود در میوه از آفتاب سوختگی پوست آن نیز جلوگیری میکند، تراکم بالای درختان و فاصله کاشت نزدیک آنها از عوامل کاهش این خسارت میباشد. اما یک سوال اساسی در اینجا مطرح است که چگونه باغات انار را طراحی و به چه شکلی اسکلت درختان را تربیت کنیم تا ضمن حفظ حداکثر پوشش میوه ها بیشترین نور به تاج درخت وارد شده و همچنین امکان تردد تراکتور نیز در بین ردیفها میسر باشد؟
بیشتر بخوانید: هرس درخت انگور
هرس درختان انار
تنه تربیت و از ارتفاع 70 سانتی سه شاخه اصلی را با زاویه مناسب در مسیر فضای بین ردیفها تربیت کنید. حفظ تقارن دو سویه اسکلت درختان در دو جهت از الزامات این معماری میباشد. برای روشن شدن مطلب به شکل روبرو دقت و به تقارن دو سویه آنها توجه کنید.
میتوانید تنه اصلی درخت را بصورت سه شاخه تربیت کرده و با ایجاد زاویه مناسب شرایط رشد طولی درخت در سه جهت مناسب را فراهم کنید. ارتفاع تاج درخت نباید بیش از سه متر باشد و شاخه های فرعی نباید بیشتر از شعاع 1.5 متری درخت گسترش یابند. اگر به شکل روبرو توجه کنید متوجه ورود نو به تاج درخت از چند جهت میشوید ضمن اینکه پوشش مناسب شاخ و برگ درخت و همپوشانی با رختان مجاور سطح سایه انداز مناسب برای حفاظت از میوه ها را گسترش میدهد.
عرض تراکتور باغی حدود 1 متر میباشد و در صورت گسترش تاج تا شعاع 1.5 متری فضای لازم برای تردد آن فراهم میاید. نکته ظریف اینکه تاج درخت از ارتفاع 1.5 متر به بالا شکل گرفته و در ذیل فضای درختان امکان تردد تسهیل میگردد.
با سر برداری و هرس مستمر امکان گسترش تاج درخت به شعاع بیش از 1.5 متر و ارتفاع بیشتر از 3 متر را ندهید. زیرا موجب همپوشانی کامل و کاهش ورود نور به درخت میگردد. افزایش سطح سایه انداز بصورت کامل امر مطلوبی نیست، گرمای نهفته در خاک نیازمند جابجایی و تعادل است، باید فضای خالی بین درختان برای جابجایی این هوای گرم باشد در غیر اینصورت هوای گرم برخاسته از خاک در درون تاج درخت به دام افتاده و موجب افزایش تعرق درخت میگردد.
درختان با ارتفاع زیاد عملا برداشت محصول را با مشکل مواجه و عملیات بهورزی بر روی درخت را ناممکن میسازند. هزینه های کارگری چیدن محصولات از درختان با ارتفاع زیاد بعضا تا سه برابر شرائط عادی افزایش میابد. علاوه بر آن دوران چیدن و دپوی فله ای و سنتی محصول سرآمده و میوه انار باید با دقت چیده و درون بسته بندی مناسب روانه بازار یا سردخانه شود. این موضوع لزوم جلوگیری از افزایش ارتفاع درخت را ضروری میسازد حداکثر ازتفاع مقبول درختان انار در شرائط معماری نوین 3 متر میباشد.
حال که تصویر روشنی از اسکلت نهایی درختان در ذهن دارید زمان آن رسیده قیچی یا اره باغبانی را به دست گرفته و نسبت به هرس و تریت اولیه نهالهای کاشته شده اقدام کنید.
نهالها را تا سال سوم پس از کاشت به حال خود رها کنید در اواسط تابستان یا پائیز کار هرس نهالهای جوان را آغاز و بگونه ای عمل کنید که تا اواخر پائیز عملیات هرس و تربیت درختان به پایان رسیده باشد. هرس درختان در فصل سرما آسیب پذیری درخت را افزایش و فرصت بازسازی درخت را محدود و بر عملکرد درخت در سال بعد اثر مفی دارد، پس قبل از شروع زمستان به کار هرس خاتمه دهید.
شاخه های اضافی میباید از قسمت انتهایی و از محل اتصال به طوق ریشه حذف شود از اینرو ابتدا خاک اطراف درخت را کنار زده و محیط طوق درخت را تمیز کنید. سپس شاخه اصلی درخت را با دقت انتخاب کنید، اگر قصد تربیت تک تنه درخت را دارید شاخه ای را که قسمت بالای آن حداقل 3 انشعاب فرعی وجود دارد انتخاب و بقیه شاخه ها را حذف کنید
درختان انار بیشتر بشکل چند تنه تربیت میشوند اگر مایل به استفاده از این فرم هستید و یا ایجاد فرم تک تنه را مشکل میبینید، ابتدا سه شاخه اصلی را که از زاویه مناسب نسبت به هم برخوردار هستند و از تقارن کامل با درختان هرس شده مجاور برخوردارند، انتخاب و بقیه شاخه ها را از محل طوق جدا کنید.
تنه باقیمانده را از محل طوق ریشه تا محل انشعاب تاج بدقت از هرگونه جوانه برگ یا چوب تمیز کنید، توصیه میشود برای اینکار از اره باغبانی استفاده و برای جلوگیری از سبز شدن مجدد جوانه ها از محل برش، اره را کمی به داخل تنه فرو برده و جوانه ها را بصورت دل بر از محل شاخه جدا کنید. جدا کردن اینگونه تنه جوشها از محل تنه اصلی برای سالیان متوالی باید ادامه یابد تا هیچکونه خللی ناشی از ایجاد شاخه های بر هم زننده فرم تنه بوجود نیاید.
استفاده از رنگ غلیظ یا چسب پیوند برای ترمیم محل های برش و جلوگیری از هوازدگی شاخه ها موثر است. پس از اتمام هرس درخت، خاک برداشته شده از دور طوق را برگردان کنید و چوب بلندی را بعنوان قیم محکم در خاک فرو برده و توسط یکی از ترکه های هرس شده، درخت را با قیم مهار کنید. این کار به جهت جلوگیری از شکستن شاخه ها در برابر باد ضرورت دارد.
بیشتر بخوانید: پلیت مرغی برای پسته
درختان هرس شده جهت حفظ اسکلت اولیه به مراقبت فراوان نیاز دارند. با شروع بهار احتمالا پاجوشها و تنه جوشهای فراوانی از محلهای برش در روی تنه اصلی رشد خواهد کرد در اوائل دوره رشد این جوانه های تازه روئیده و نرم را از شاخه ها جدا کنید تا توانایی درخت معطوف به رشد تنه اصلی شده و شکل اسکلت آن حفظ شود. شاید مجبور باشید این کار را در سال اول 2 یا سه نوبت تکرار کنید! چاره ای نیست، پاجوش فراوان خصوصیت درخت انار است، مراقبت کنید محل جوانه های بریده شده عامل طغیان شته نشود. برای سال اول و دوم پس از هرس اسکلت حذف مستمر پاجوشها اجتناب ناپذیر است اگر در این مورد کوتاهی کنید درخت خود را به شما تحمیل خواهد کرد و وارث اسکلتی بد فرم و ناسازگار با طرح اولیه خواهید شد. در مورد تربیت اسکلت درخت جدی و پیگیرانه عمل کنید، نتایج آنرا در سالهای بعد خواهید دید.
بخش عمده ای از این طبیعت جذاب و بکر کشور عزیزمان بخاطر وجود این گیاهان زیبا و مفید است؛ بکوشیم با رعایت نکات درست، در حفظ آنها و نگهداری درست از انها پیشگام باشیم.